आनंदीआनंद जाहला. याचं कारण, मला स्वतःला अकॅडेमिक्सपेक्षा एक्स्ट्राकरिक्युलर एक्टीव्हीटीजमध्ये खूपच रस आहे.. अगदी बालपणापासून. शाळेतही नाच, गाणं, वक्तृत्व, कथाकथन, उन्हाळी शिबीरं या सगळ्यात मी अग्रणी असायचेच आणि त्यामुळेच त्याचा पुरेपूर वापर मला स्वतःच्या आयुष्यात करता आला, मुख्य म्हणजे, सतत कल्पकतेने विचार करण्याची सवय लागली आणि वेळेचा सदुपयोग करत मल्टीटास्कींग करण्याचीच जीवनशैली आपसूकच अंगिकारली गेली. म्हणूनच, माझ्या मुलीला, निहीराला अचानक सुट्टी मिळाली तर क्षणभर जरी मला बिचकायला झालं तरीही दुसरीकडे मी तिच्या आणि माझ्या या वेळेत काय काय करता येईल याचाही विचार करू शकले.
पहिल्या दिवशी तिनं स्वतःहूनच, "आई .. मला तू आज काहीतरी कुकींग करायला शिकव ना !" असा लडीवाळ हट्ट सुरू केला. माझी मुलगी अवघी पाच वर्षाची आहे, त्यामुळे या अशा गोड हट्टाचं मला खरंच खूप कौतुक वाटलं. मग मी तिला मस्त कपात फेटून केलेली कोल्ड कॉफी बनवायला लागली. अर्थातच्, थोडंसं तिला शिकवायचं आणि तिची मदत करत ते काम पूर्ण करायचं अशा पद्धतीने मी नेहमीच तिच्याशी वागते. त्यामुळे कोल्ड कॉफीचा टास्कही असाच पूर्ण झाला. कोल्ड कॉफी बनवली आणि मस्तपैकी चॉकलेट पावडर भुरभुरवून तिला एखाद्या पदार्थाचं गार्निशिंगही शिकवलं. आता सुट्टीत, असेच कोल्ड कुकींग अंतर्गत अनेक पदार्थ शिकवणार आहे.
आमच्याकडे एक 'गुड मॅनर्स बॅड मॅनर्स'ची सापशिडी आहे तो खेळ तर दिवसभरात कधीही तिच्या इच्छेनी आम्ही मायलेकी खेळतोय.
या सुट्टीत आणखी एक महत्त्वाचा टास्क मनावर घेतला, किंबहुना मला तो सुचला आणि मी लगेच अमलात आणला. तो म्हणजे, तिला डॉक्टरांचं प्रिस्कीप्शन वाचायला शिकवलं. तिला अजून वाचता येत नाही, पण अक्षर ओळख आहे. त्यामुळे औषधांच्या स्ट्रीपवरील नावाचं स्पेलिंग आणि प्रिस्क्रीप्शन वर दिलेलं स्पेलिंग मॅच करून योग्य औषध निवडणं, तो देण्याचं प्रमाण आणि वेळ काय व कशी असते, चुकीचं औषध दिलं गेल्यास रूग्णाचं कसं नुकसान होऊ शकतं हे तिला समजावलं. हे समजावत असतानाच, आणखी एक उपक्रम सुचला तो म्हणजे, अवघड शब्दांचा उच्चार करायला शिकवणे आणि एकाच शब्दाला मराठी, हिंदी आणि इंग्लिश प्रतिशब्द काय आहेत त्याची तिला माहिती देत गेले. जसं की 'डॉक्टरांची चिठ्ठी' तिला इंग्लिशमध्ये 'प्रिस्क्रीप्शन' म्हणतात. मग आणखी असे बरेच अवघड शब्द ज्याचा उच्चार करणं तिच्यासाठी या वयात कठीण असू शकतं ते तिला ओघाने शिकवले आणि त्यांचे प्रतिशब्द शिकवले.. जसं, रेफ्रिजरेटर म्हणजे शीतगृह , थर्मामीटर म्हणजे तापमापक, टेलिव्हीजनवरून दृश्य टेलिकास्ट होतं त्यालाच मराठीत प्रक्षेपण असं म्हणतात, रेडीओवरून बातम्या ब्रॉडकास्ट होतात त्याला ध्वनिक्षेपण म्हणतात असं तिला सांगितलं. आता हे सगळे शब्द लहान मुलांसाठी उच्चाराला कठीण आणि गोंधळात पाडणारेही, त्यामुळे येता जाता त्या शब्दांची उजळणी करणे सुरू असते. शिवाय, उच्चार आणि शब्द यांत गोंधळ झाला की खदखदून हसू येतं त्याची मजा तर काही औरच..
गेल्या सुट्टीत आजोळी जाऊन आलो होतो तेव्हा निहीराने आजोबांना देवांची पूजा करताना पाहिलं होतं. एरवी शाळेच्या सकाळच्या गडबडीत तिला साप्ताहीक सुट्टीच्याच दिवशी फक्त पूजा करायला वेळ मिळायचा आणि तेही ती लहान असल्याने, तिला मूड असेल तरच .. कारण, आमची त्यासाठी तिच्यावर सक्ती नाही. पण, या सुट्टीत ती रोज उठल्यावर छान तयार होऊन देवपूजा करायला अधेमधे बसतेय. त्यासाठी माझ्याकडून छान तयारी करून घेते आणि मनोभावे आरती वगैरेही करते ते पाहून खूपच कौतुक वाटतं. मुख्य म्हणजे, तिला स्वतःला देवपूजा करताना आनंद मिळतो हे महत्त्वाचं.
बाकी वेळात, मी तिला हार्मोनियम शिकवतेय, यूट्यूबर ताल लावून एखाद-दोन रागातल्या छोट्या बंदीशीही शिकवल्या आहेत. एकदा तर असं केलं, की, तिला माझ्या मोबाईलमध्ये असलेल्या निरनिराळ्या वाद्यसंगीताच्या छोट्या छोट्या क्लिप्स ऐकवल्या. मग त्यांचा आवाज, त्यांचं नाव आणि गुगलवरून त्या वाद्याचा फोटो दाखवला. आता तिला सतार, तबला, सरोद, सारंगी, गिटार, संतूर एवढ्या वाद्यांची तोंडओळख यानिमित्ताने झाली. मग मध्येच खेळताखेळता, ती मला विचारते, " ए आई, आपण तो आवाज ओळखायचा खेळ खेळूया का गं.. ?" मग मी कितीही कामात असले तरीही ते करता करताच मला तिच्याशी हा खेळ खेळता येतो. आता अशाच पद्धतीने तिला निरनिराळ्या पक्ष्यांचे आवाज, प्राण्यांचे आवाज, त्यांचे फोटोज दाखवणार आहे. फेसबुकवर बरेच माझ्या मित्रयादीतले फोटोग्राफर त्यांचे फोटोज अपलोड करत असतात, त्यापैकी निसर्गाचे, पक्ष्यांचे, प्राण्यांचे फोटोज मी हमखास तिला दाखवते. यामुळे ती आपोआपच निसर्गाविषयी शिकतेय आणि कला विषयातील सुद्धा ज्ञान तिचा मेंदू आपसूकच मिळवतोय. अलिकडे आपल्या रूटीनमध्ये आपण साधं आकाशाकडेही निवांत पहायला विसरलो आहोत.. पण आम्ही किमान सकाळचा कोवळा सूर्य आणि रात्रीचा प्रसन्न चंद्र, चमचमणाऱ्या चांदण्या आवर्जून दोन क्षण काढून का होईना बघतो.. तिलाही दाखवतो.
 |
| एका सुट्टीत आम्ही तिघांनी मिळून बनवलेलं डॉलहाऊस |
एवढं सगळं करूनही वेळ उरतोच त्यावेळात आम्ही पुस्तकं वाचतो. शिवाय, गोष्ट तयार करतो... गोष्ट तयार करणं हा देखील एक मोठा रंजक खेळ आहे बरं का. म्हणजे, आपल्यासमोर ज्या वस्तू असतील त्यांचा समावेश करून गोष्ट तयार करायची. उदाहरणार्थ, मी आणि ती खाली लॉनवर खेळायला गेल्यावर तिथल्या बाकावर बसतो, मग समोरची कोणतीही दोन ऑब्जेक्ट निवडतो. त्यात कधी एखादं झाड असतं, तर कधी एखादा पथदीप, कधी एखादी गाडी किंवा कधी एखादं श्वान .. मग आम्ही दोघीच असल्याने कोण कोणतं कॅरेक्टर ते ठरवून घेतो.. आणि मग, जणू आम्ही ती कॅरेक्टर्स आहोत असा विचार करून, एकमेकींशी संवाद बोलतो. जसं, समजा, मी गाडी आणि निहीरा झाड असं ठरलं, तर मग, तिने झाड बनून गाडीशी (म्हणजे माझ्याशी) गप्पा मारायच्या.
झाड (निहीरा) - "ए गाडी .. तू सारखी माझ्या जवळच का उभी असतेस..?"
गाडी (मी) - "अरे, मला तुझी सावली आवडते.. तुझ्यामुळेच तर मला उन्हाची झळ लागत नाही..!"
असे छोटे छोटे डायलॉग बोलत तिला एका एका वस्तूचं महत्त्व सांगण्याचा मी प्रयत्न करते आणि मुख्य म्हणजे ती देखील अशावेळी खूप तर्कशुद्ध विचार करून, तिची छोटी छोटी निरीक्षणं, तिचे अनुभव माझ्याशी शेअर करते. या खेळाचा खूप फायदा अशा दृष्टीने होतो की जेव्हा मुलं त्यांच्या बालबुद्धीने एखादा डायलॉग रचून बोलतात तेव्हा आपल्याला त्यांच्या मनातली खळबळ स्पष्ट कळते.. आणि आपण त्यांना अप्रत्यक्षपणे त्यांच्या मनातील शंकेबाबत मार्गदर्शन करत योग्य रस्ता दाखवू शकतो. शिवाय, मुलं आपोआपच डायलॉग रायटींग व्हर्बली शिकतात आणि आपल्या विचारांची तर्कशुद्ध मांडणी करायला त्यांना हळूहळू जमायला लागते.
मला वाटतं, मुलांना सतत फक्त उपदेशाचे घुटके आणि संस्कार संस्कार करत सतत सकारात्मक काहीतरी सांगत रहाण्यापेक्षा या माध्यमातून घडवणं खूप सोपं तर आहेच आणि जीवनाच्या खूप जवळ नेणारं, खूप खूप रंजक असं आहे.
मध्यंतरी, मी तिला माझ्या लहानपणीच्या बालभारतीच्या कविता रोज म्हणून दाखवायचे. आता ही एक्टीव्हीटी देखील कोरोना सुट्टीत रिपीट होईल. विशेष म्हणजे, यामुळेच माझ्याही कविता तिला ऐकण्याची उत्सुकता असते. "सांग ना आई, तू कोणती कविता लिहीलीस.. ?" किंवा "तुझी ती अमुक एक कथा मला ऐकायचीये.. प्लीज वाचून दाखव नं!" अशीही मागणी तिच्याकडून होते आणि ज्याचं मला विशेष कौतुक वाटतं.
बाकी, मेंदी काढणं, रांगोळी काढणं, चित्र रंगवणं, टॅटू करणं, डीआयवायच्या वस्तू बनवून पहाणं, पत्त्यांचा बंगला बांधण्याचा प्रयत्न करणं, पक्षी निरीक्षण करायला आवर्जून जाणं हे सगळं सगळं एरवीही माझ्या घरी सुरूच असतं.. ते तसं या सुट्टीतही आलटून पालटून सुरू आहेच.
शिवाय, एरवीही मी घरात तिच्याशी खूप बोलते, म्हणजे, माझ्या कामाविषयी, एखादा पदार्थ केला तर तो कसा केला, तो करताना माझं काय चुकलं, माझं आणि बाबाचं एखाद्या विषयावर ठरलेलं काही प्लॅनिंग असेल तर हे सगळं मी तिच्याशी आवर्जून येताजाता बोलत असते आणि तीही माझ्याशी तिच्या गंमतीजमती, कविता, कृतींसह म्हणून दाखवणं असं सगळं सांगत असतेच, त्यामुळे आमच्या घरी गप्पाष्टक तर सुरूच असतं. अधेमधे घरी डोरेमॉन, डोरेमी, नॉमिता आणि शिनचॅन येत जात असतात पण थोडाच वेळ हं !!
सकाळी मी घरकामाच्या गडबडीत असते तेव्हा या सुट्टीत बाबा आणि निहूला छान एकत्र वेळ मिळतोय. त्यामुळे तो तिला वर्तमानपत्रातील बातम्यांचे मथळे वाचायला शिकवतोय. नुकतीच अक्षर ओळख शिकत असल्याने निहूला ते वाचन, अडखळत अडखळत का होईना पण करताना आनंदच मिळतोय हे तिनंच, " आई, मी आत्ता रोज पेपर वाचणार आहे" असं तिच्या बोबड्या बोलात जाहीर करून आमच्यापर्यंत पोहोचवलंय हेही नसे थोडके ! संध्याकाळी बाबा ऑफीसमधून घरी आला की मग फक्त मस्ती आणि मस्तीच असते. किंवा एखादी छोटी चक्कर मारायला जातो. मग दिवसभर काय काय केलं याचा जमेल तसा आणि आठवेल तितका सारांश निहीरा बाबाला सांगते.
मुख्य म्हणजे, सतत नव्या नव्या कल्पना मला सुचत असतात, त्यामुळे आमच्या घरी ही ' कोरोना सुट्टी' म्हणजे .. ' कर के देखोना ' वाली सुट्टीच आम्ही जणू साजरी करतोय.
- मोहिनी घारपुरे - देशमुख
( माझ्या या उपक्रमांची महाराष्ट्र टाईम्स, नाशिकने घेतलेली दखल घेतल्याबद्दल मनःपूर्वक आभार )
झाड (निहीरा) - "ए गाडी .. तू सारखी माझ्या जवळच का उभी असतेस..?"
गाडी (मी) - "अरे, मला तुझी सावली आवडते.. तुझ्यामुळेच तर मला उन्हाची झळ लागत नाही..!"
असे छोटे छोटे डायलॉग बोलत तिला एका एका वस्तूचं महत्त्व सांगण्याचा मी प्रयत्न करते आणि मुख्य म्हणजे ती देखील अशावेळी खूप तर्कशुद्ध विचार करून, तिची छोटी छोटी निरीक्षणं, तिचे अनुभव माझ्याशी शेअर करते. या खेळाचा खूप फायदा अशा दृष्टीने होतो की जेव्हा मुलं त्यांच्या बालबुद्धीने एखादा डायलॉग रचून बोलतात तेव्हा आपल्याला त्यांच्या मनातली खळबळ स्पष्ट कळते.. आणि आपण त्यांना अप्रत्यक्षपणे त्यांच्या मनातील शंकेबाबत मार्गदर्शन करत योग्य रस्ता दाखवू शकतो. शिवाय, मुलं आपोआपच डायलॉग रायटींग व्हर्बली शिकतात आणि आपल्या विचारांची तर्कशुद्ध मांडणी करायला त्यांना हळूहळू जमायला लागते.
मला वाटतं, मुलांना सतत फक्त उपदेशाचे घुटके आणि संस्कार संस्कार करत सतत सकारात्मक काहीतरी सांगत रहाण्यापेक्षा या माध्यमातून घडवणं खूप सोपं तर आहेच आणि जीवनाच्या खूप जवळ नेणारं, खूप खूप रंजक असं आहे.
मध्यंतरी, मी तिला माझ्या लहानपणीच्या बालभारतीच्या कविता रोज म्हणून दाखवायचे. आता ही एक्टीव्हीटी देखील कोरोना सुट्टीत रिपीट होईल. विशेष म्हणजे, यामुळेच माझ्याही कविता तिला ऐकण्याची उत्सुकता असते. "सांग ना आई, तू कोणती कविता लिहीलीस.. ?" किंवा "तुझी ती अमुक एक कथा मला ऐकायचीये.. प्लीज वाचून दाखव नं!" अशीही मागणी तिच्याकडून होते आणि ज्याचं मला विशेष कौतुक वाटतं.
बाकी, मेंदी काढणं, रांगोळी काढणं, चित्र रंगवणं, टॅटू करणं, डीआयवायच्या वस्तू बनवून पहाणं, पत्त्यांचा बंगला बांधण्याचा प्रयत्न करणं, पक्षी निरीक्षण करायला आवर्जून जाणं हे सगळं सगळं एरवीही माझ्या घरी सुरूच असतं.. ते तसं या सुट्टीतही आलटून पालटून सुरू आहेच.
शिवाय, एरवीही मी घरात तिच्याशी खूप बोलते, म्हणजे, माझ्या कामाविषयी, एखादा पदार्थ केला तर तो कसा केला, तो करताना माझं काय चुकलं, माझं आणि बाबाचं एखाद्या विषयावर ठरलेलं काही प्लॅनिंग असेल तर हे सगळं मी तिच्याशी आवर्जून येताजाता बोलत असते आणि तीही माझ्याशी तिच्या गंमतीजमती, कविता, कृतींसह म्हणून दाखवणं असं सगळं सांगत असतेच, त्यामुळे आमच्या घरी गप्पाष्टक तर सुरूच असतं. अधेमधे घरी डोरेमॉन, डोरेमी, नॉमिता आणि शिनचॅन येत जात असतात पण थोडाच वेळ हं !!
सकाळी मी घरकामाच्या गडबडीत असते तेव्हा या सुट्टीत बाबा आणि निहूला छान एकत्र वेळ मिळतोय. त्यामुळे तो तिला वर्तमानपत्रातील बातम्यांचे मथळे वाचायला शिकवतोय. नुकतीच अक्षर ओळख शिकत असल्याने निहूला ते वाचन, अडखळत अडखळत का होईना पण करताना आनंदच मिळतोय हे तिनंच, " आई, मी आत्ता रोज पेपर वाचणार आहे" असं तिच्या बोबड्या बोलात जाहीर करून आमच्यापर्यंत पोहोचवलंय हेही नसे थोडके ! संध्याकाळी बाबा ऑफीसमधून घरी आला की मग फक्त मस्ती आणि मस्तीच असते. किंवा एखादी छोटी चक्कर मारायला जातो. मग दिवसभर काय काय केलं याचा जमेल तसा आणि आठवेल तितका सारांश निहीरा बाबाला सांगते.
मुख्य म्हणजे, सतत नव्या नव्या कल्पना मला सुचत असतात, त्यामुळे आमच्या घरी ही ' कोरोना सुट्टी' म्हणजे .. ' कर के देखोना ' वाली सुट्टीच आम्ही जणू साजरी करतोय.
- मोहिनी घारपुरे - देशमुख
( माझ्या या उपक्रमांची महाराष्ट्र टाईम्स, नाशिकने घेतलेली दखल घेतल्याबद्दल मनःपूर्वक आभार )
..............
तुमच्यासाठीही या काही आयडीयाज मला शेअर करायला जरूर आवडतील -
1. भाषासमृद्धीसाठी शब्दकोडी सगळे कुटुंबीय मिळून सोडवता येतील.
2. डिक्शनरी वाचून अर्थ पाठ करायला लावता येतील. रोज ठरवून दहा शब्द अशा पद्धतीने स्मरणशक्तीही वाढवता येईल, तसेच वळणही लागेल.
3. स्तोत्र मंत्र याचं मुलांच्या मानसिक शांततेसाठी अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. त्यामुळे मुलांना या सुट्टीत आवर्जून लहान लहान स्तोत्र शिकवू शकता.
4. गप्पा मारा, पुस्तकं वाचा, घरातले खेळ खेळा. चल्लस, पत्ते, सापशिडी वगैरे खेळता येतील.
5. फुलांच्या माळा करणं, फळांचे सॅलड्स करणं वगैरे शिकवता येईल.
6. यूट्यूबचा वापर करून मुलांना परिकथा दाखवा, गाणी ऐकू द्या.
7. चक्कपैकी दुपारची झोप काढा.
8. मोठ्या गाजलेल्या कादंबऱ्यांमधले लहान सहान उतारे मुलांना तुम्ही वाचून दाखवा.
9. पत्र लिहायला शिकवा, कविता करायला शिकवा. किंवा गुगलवर कवितांच्या अनेक साईट्स आहेत त्यावरच्या कविता वाचायला शिकवा, वाचून दाखवा.
10. लहान सहान घरगुती काम मुलांना सांगायला हरकत नाही. शिवाय, आपल्या वस्तू जागच्याजागी ठेवणे, पसारा काढला तर तो आवरून ठेवायला शिकवणे व त्यात त्यांना मदतही करणे हे तर शिकवाच.- mohinee
2. डिक्शनरी वाचून अर्थ पाठ करायला लावता येतील. रोज ठरवून दहा शब्द अशा पद्धतीने स्मरणशक्तीही वाढवता येईल, तसेच वळणही लागेल.
3. स्तोत्र मंत्र याचं मुलांच्या मानसिक शांततेसाठी अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. त्यामुळे मुलांना या सुट्टीत आवर्जून लहान लहान स्तोत्र शिकवू शकता.
4. गप्पा मारा, पुस्तकं वाचा, घरातले खेळ खेळा. चल्लस, पत्ते, सापशिडी वगैरे खेळता येतील.
5. फुलांच्या माळा करणं, फळांचे सॅलड्स करणं वगैरे शिकवता येईल.
6. यूट्यूबचा वापर करून मुलांना परिकथा दाखवा, गाणी ऐकू द्या.
7. चक्कपैकी दुपारची झोप काढा.
8. मोठ्या गाजलेल्या कादंबऱ्यांमधले लहान सहान उतारे मुलांना तुम्ही वाचून दाखवा.
9. पत्र लिहायला शिकवा, कविता करायला शिकवा. किंवा गुगलवर कवितांच्या अनेक साईट्स आहेत त्यावरच्या कविता वाचायला शिकवा, वाचून दाखवा.
10. लहान सहान घरगुती काम मुलांना सांगायला हरकत नाही. शिवाय, आपल्या वस्तू जागच्याजागी ठेवणे, पसारा काढला तर तो आवरून ठेवायला शिकवणे व त्यात त्यांना मदतही करणे हे तर शिकवाच.- mohinee
